Beeldhouwer Ivan Cremer (1984) en de bekisting van licht

DOOR VICTOR LAURENTIUS | GEN Magazine | Nummer 2 |  Jaargang 28

Als kind kon ik niet slapen als ik iets niet af had. Ik zat boordevol ideeën en voelde me volstrekt vrij ze ten uitvoer te brengen. Dat zat in me en dat zit nog steeds in me. Maar tegelijkertijd besef ik terdege dat ik ben opgegroeid in een omgeving waar kunst overal aanwezig was, zowel van vaders als van moeders kant. Nature or nurture, in mijn geval gaat het allebei op. Welke driejarige krijgt nou van zijn oma een elektrische boormachine voor zijn verjaardag? In het woonhuis van de ouders van mijn moeder had ik een eigen werkplaats waar ik me kon uitleven. Zo’n grootouderlijk huis heeft iets magisch, het is vertrouwd maar niet vanzelfsprekend, je vindt er een wereld die voorafgaat aan je eigen bestaan. Mijn grootouders bezaten niet alleen werken van beeldhouwers zoals Jean Tingueli en Tajiri, ze kenden de kunstenaars ook persoonlijk.  

Architect Karel Lodewijk Sijmons in de Thomaskerk / boven de  maquette van de Thomaskerk

Mijn grootvader was de bekende architect Karel Sijmons (Helmond, 28 december 1908 – Amsterdam, 15 december 1989), een vernieuwer met uitgesproken opvattingen over bouwkunst. Dat hij sinds zijn twaalfde stokdoof was als gevolg van hersenvliesontsteking, en het feit dat hij opgroeide in een protestants gezin in het overwegend katholieke Brabant, zal denk ik een stempel hebben gedrukt. In 1928 verhuisde hij naar Amsterdam om bouwkunde te studeren en in 1932 begon hij met twee collega’s het architectenbureau Zanstra/Giesen/Sijmons. Diepe beïnvloeding door de opvattingen van architect Le Corbusier is terug te zien in hun eerste grote woningbouwproject, de atelierwoningen in de Amsterdamse Zomerdijkstraat, flats met een staalskelet als draagconstructie. De ontwikkeling naar onafhankelijk architect werd mogelijk door zijn huwelijk met Tony Boers, mijn grootmoeder, met wie hij een symbiotische relatie had; zij werd zijn rechterhand. Ze kregen vier kinderen. In zijn ideeën over bouwkunst ging beton een steeds belangrijker rol spelen, onder invloed van Le Corbusier en het modernisme. Die stroming gooide het ornament in de ban, ging uit van het functionalisme en bouwde vaak in het ruwe, onafgewerkte beton, waarbij de textuur van de houten bekisting die aanvankelijk om het beton zat zichtbaar is gelaten. 

Sculpture VI en Sculpture IX van de serie  ‘ SCULPTURE XI’

Zonder me rekenschap te geven van de diepere betekenis, maakte ik in 2015 in een betonbekisting een vrouwentorso. Ik woonde in de Verenigde Staten en heb na mijn studie bouwkunde aan de TU Delft zeven jaar als architect aan de weg getimmerd, eerst in New York en daarna in Los Angeles. Ik was op een punt gekomen dat de praktijk van architectuur mij geen voldoening meer gaf, miste de relatie met het materiaal, en ogenschijnlijk uit het niets ging ik aan de slag met een bekisting. Sinds 2018 ben ik fulltime beeldhouwer en reis heen en weer tussen Italië, Nederland en Duitsland. 

Het ruwe bekistte beton van het doopvont, tevens 1 van de twee centrale punten volgens de modulor/fibonacci schelp

Toen mijn grootvader overleed viel er een zonnestraal op zijn gezicht. De symboliek daarvan is onmiskenbaar, want licht speelt een belangrijke rol in zijn werk. Het bouwwerk waar dat het sterkst tot uiting komt, is de Thomaskerk in Amsterdam-Zuid. Dit gebouw is de ultieme verbeelding van een denkproces, want het is letterlijk van binnenuit ontworpen. Zijn uitspraak ‘alles wat ik te zeggen heb zit in deze kerk’ was het beginpunt van mijn onderzoek naar wat hij heeft nagelaten. Ik ontdekte hoe hij aan de hand van Le Corbusiers maatsysteem Modulor de ruimte heeft ingericht. Over iedere baksteen is nagedacht! Door dagelijks de kerk te fotograferen viel me de lichtstraal op die gedurende een uur door het prisma de kerk binnen scheen. Dit inspireerde me tot de installatie Origins, een verbeelding van dat laatste ogenblik van mijn grootvader in een choreografie van hout een staal, het moment dat zijn nalatenschap aan de mythe wordt overgedragen. Een betonbekisting vormt de basis van het kunstwerk.

Installatie ‘Origins’ van Ivan Cremer binnen de te Thomaskerk in 2021, op het moment dat de lichtstraal binnen valt. | Photo by Sacha de Boer